جبران خلیل جبران – از تولد تا مرگ

در سپیده‌دمان قرنی نو، از میان کوه‌های خاورمیانه و در دل سرزمین سدرها، کودکی دیده به جهان گشود که تقدیرش آن بود تا پلی باشد میان شرق خاموش و غرب پرسخن؛ میان عرفان خاور و فلسفهٔ باختر. جُبران خلیل جُبران، شاعر روح‌ها، نقاش جان‌ها، و پیامبر انسان معاصر، در ششم ژانویهٔ سال ۱۸۸۳ در شهرک زیبای بشری، در شمال لبنان امروزی، زاده شد؛ دیاری که کوه و درخت و باد، زبان نیایش داشتند و با دل انسان سخن می‌گفتند.

او فرزند خانواده‌ای بود فقیر، اما از نسلی که روحی بزرگ در خود می‌پروراند. پدرش، مردی بی‌ثبات و گرفتار شراب، در سایهٔ تندی و بی‌مسئولیتی، خانه را در عسرت نگاه می‌داشت، در حالی‌که مادر، کامله، زنی نیرومند و خردمند بود که با دستان خود، سرنوشت فرزندانش را دگرگون ساخت. در سال ۱۸۹۵، زمانی که جبران تنها دوازده سال داشت، مادرش، با امیدی به آینده‌ای روشن‌تر، همراه چهار فرزند، از لبنان به ایالات متحده مهاجرت کرد و در محله‌ای فقیرنشین در بوستون آمریکا ساکن شد.

در بوستون، جبران با جهانی تازه آشنا شد؛ جهانی که در آن زبان، دین، فرهنگ و حتی زمان، دیگرگون بود. اما در همین غربت، نبوغش شکوفا شد. معلمی دلسوز و روشن‌بین، استعداد هنری‌اش را دریافت و او را به محافل هنری و ادبی هدایت کرد. در آن سال‌ها، جبران به نقاشی و نگارگری دلبستگی عمیق یافت، و قلم‌موی او، چون کلمات آینده‌اش، بیش از آنکه ظاهر را نقش کند، روح را می‌نگاشت.

مدتی بعد، برای تعمیق پیوند با سرزمین مادری و یادگیری زبان عربی و اصول ادبیات کلاسیک، به لبنان بازگشت و در مدرسهٔ معروف الحکمه در بیروت تحصیل کرد. آن‌جا بود که جبران، روح شرقی خویش را باز شناخت، زبان عربی را در ژرفای ادبیات و عرفان آزمود، و اندیشه‌های نخستینش را چون بذر در دل خود کاشت. اما تقدیر او بازگشت به بوستون بود، جایی که مرزهای دو فرهنگ به تلاقی می‌رسید و باید از دل آن، زبانی نو زاده می‌شد.

جبران، نه‌تنها در شعر و نثر، که در نقاشی نیز راهی ممتاز گشود. آثارش با نمادهای عرفانی، اندام‌هایی نیمه‌روحانی و چهره‌هایی در مراقبه، تجسمی از جهان‌بینی شاعرانه‌اش بود. با گذشت زمان، او بیش از پیش، نوشتن را ابزار بیان دردها و آرزوهای انسانی یافت؛ و نوشت، نوشت با زبانی که نه عربی کلاسیک بود و نه انگلیسی صرف، بل زبانی میانِ دل و عقل، زبانی که چون نی، نغمهٔ عشق و آگاهی را برمی‌آورد.

در سال‌های اقامت در نیویورک، جبران به حلقه‌ای از روشنفکران عرب مهاجر پیوست که به نام «الرابطه القلمیه» شناخته شدند. او با میخائیل نعیمه، امین ریحانی، و دیگران، نهضتی ادبی بنیان نهاد که ریشه در سنت داشت و نگاه به آینده. در همین دوران، جبران آثار مهم خود را به دو زبان منتشر کرد. از میان آن‌ها، شاهکارش پیامبر (The Prophet)، که در سال ۱۹۲۳ به زبان انگلیسی انتشار یافت، روح میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان لمس کرد. این کتاب، مجموعه‌ای از خطابه‌های شاعرانه در باب عشق، کار، آزادی، فرزندان، دین و مرگ است؛ واژه‌هایی که چون نیایش، به جان می‌نشیند و از ژرفای معرفت انسان سرچشمه می‌گیرد.

در پیامبر، جبران نه سخن از آیینی خاص می‌گوید، و نه در بند جهان‌بینی معیّنی‌ست؛ او حقیقت را می‌جوید، آن‌چنان‌که آب، بستر رود را می‌جوید. کلمات او، بی‌صدا فریاد می‌زنند که انسان، فراتر از ملیت، دین، زبان و طبقه، جوهری‌ست از نور، که باید خویشتن را دریابد، تا دیگری را بفهمد.

زندگی جبران، گرچه از بیرون آمیخته به تنهایی و بیماری بود، اما درونش را آفتاب دانایی روشن می‌کرد. رابطهٔ عمیق و پرشور او با زنی آمریکایی به نام «مری هسکل»، که در تمام سال‌های زندگی‌اش چون فانوس وفاداری بر او تابید، در پرورش فکری و روحی‌اش تأثیری بی‌بدیل داشت. او که هرگز ازدواج نکرد، در خلوتی عاشقانه و آمیخته با اندوه، زیست و نوشت.

در واپسین سال‌های عمر، بیماری سل و سیروز کبدی جسمش را فرسود، اما قلمش همچنان بارور بود. سرانجام در دهم آوریل ۱۹۳۱، در نیویورک، در سکوت و تنهایی، چنان‌که زیسته بود، چشم از جهان فروبست. پیکرش، بنا به وصیت، به زادگاهش بشری بازگردانده شد و در صومعه‌ای سنگی آرام گرفت؛ جایی که اکنون زیارتگاه عاشقان کلمه و معناست.

جبران خلیل جبران، مردی که دو جهان را در آغوش خویش گشود، نه فقط شاعر بود، نه فقط نویسنده یا نقاش، بل پیام‌آور انسانی تازه بود. انسانی که بر مرزها پا می‌نهد، و دل به صدایی می‌سپارد که از ورای کلمات، از ژرفنای هستی می‌آید.

او فرمود: «کودکان شما از آنِ شما نیستند؛ آنان فرزندان زندگی‌اند که از دل اشتیاق به‌سوی خویش می‌آیند.»

و چنین بود که خود نیز، فرزند زندگی شد.

از ابراز محبت و نظرات خوب شما بسیار سپاسگزاریم!

حضور شما در صفحه ادبی (فراز) به ما انگیزه می‌دهد تا با اشتیاق بیشتری در مسیر رشد و حمایت از ادبیات گام برداریم.

برای حمایت مستمر از فعالیت‌های ادبی فراز، خواهشمندیم صفحه ما را دنبال کنید و به وب‌سایت رسمی‌مان به آدرس www.faraaaz.com

 (http://www.faraaaz.com)

مراجعه کنید تا از آخرین اخبار و خدمات بنگاه انتشاراتی فراز مطلع شوید.

با احترام

بنگاه انتشاراتی فراز

ایمیل: support@faraaz.no

 (mailto:support@faraaz.no)

وب‌سایت ما:

www.faraaaz.com

 (http://www.faraaaz.com)