ماکسیم گورکی از تولد تا مرگ - نویسنده روسی
- Baset Orfani
- 6 days ago
- 4 min read
ماکسیم گورکی، نویسنده و اندیشمند برجستهٔ روسی، با نام اصلی آلکسی ماکسیموویچ پشکوف، در ۲۸ مارس ۱۸۶۸ در شهر نیژنی نووگورود روسیه چشم به جهان گشود؛ شهری که بعدها به افتخار او «گورکی» نام گرفت. او از جمله تأثیرگذارترین چهره‌های ادبیات روسیه و یکی از پایه‌گذاران مکتب رئالیسم سوسیالیستی به‌شمار می‌رود و آثارش، آینه‌ای تمام‌نما از دردها، رنج‌ها، و آرزوهای طبقات فرودست جامعهٔ روسیهٔ تزاری است. گورکی دوران کودکی بسیار سختی را پشت سر گذاشت؛ پدرش، که یک کارمند ساده بود، در کودکی او از دنیا رفت و مادرش نیز مدتی بعد از ازدواج مجدد، زندگی‌اش را به او واگذارد. او سپس تحت سرپرستی مادربزرگ و پدربزرگ خود قرار گرفت که تأثیرات عمیقی در شخصیت و نگاه فلسفی او گذاشتند. مادربزرگش، زنی اهل داستان‌سرایی و سرشار از احساسات دینی و انسان‌دوستانه بود که در شکل‌گیری تخیل و دغدغه‌های اخلاقی گورکی نقش بسزایی داشت.
گورکی از سن یازده سالگی به کارگری روی آورد و در طی سال‌های نوجوانی مشاغل سخت و طاقت‌فرسایی چون ظرف‌شویی، کار در کشتی، کارگاه کفاشی، نانوایی، راه‌آهن و چاپخانه را تجربه کرد. او مردی خودآموخته بود که از رهگذر کتاب‌خوانی، تجربه‌های زیسته، و برخورد مستقیم با زندگی اقشار محروم، بینشی ژرف نسبت به جامعه و انسان یافت. در این دوران، روسیهٔ تزاری در تب‌وتاب بحران‌های اجتماعی و سیاسی بود، و گورکی، که خود را از دل مردم و در متن زندگی آنان می‌دانست، به‌تدریج به نویسندگی روی آورد تا صدای بی‌صدایان باشد. نخستین داستانش، «ماکار چودر»، در سال ۱۸۹۲ منتشر شد و با تحسین فراوان روبه‌رو شد؛ اثری که آغاز راه پربار او در عرصهٔ ادبیات بود.
ادبیات گورکی درون‌مایه‌ای از رنج، مقاومت، امید و شور انقلابی دارد. او به شکلی منحصربه‌فرد، شخصیت‌های حاشیه‌نشین، آواره، فقیر، و نومید را به تصویر می‌کشید که در عین تلخی زندگی، دارای کرامت انسانی، شعور ذاتی، و روحیهٔ مبارزه‌جویی بودند. از جمله آثار برجستهٔ وی می‌توان به رمان‌های «مادر»، «سه»، «زندگی کلیم سامگین» و «اعتراف» اشاره کرد. «مادر» شاید مشهورترین اثر اوست که در سال ۱۹۰۶ نوشته شد و الگویی برای رئالیسم سوسیالیستی شد؛ رمانی که در آن، تصویر مادری بازنمایی می‌شود که به تدریج تحت تأثیر فعالیت‌های انقلابی فرزندش قرار می‌گیرد و خود نیز به آگاهی سیاسی و اجتماعی می‌رسد.
نمایشنامه‌نویسی نیز بخشی مهم از فعالیت‌های ادبی گورکی بود. نمایشنامهٔ «در اعماق» که در سال ۱۹۰۲ منتشر شد، یکی از مهم‌ترین آثار تئاتری روسیه به‌شمار می‌آید و با نگاهی انسانی و انتقادی، زندگی شبانه‌روزی بی‌خانمانان را در یک خوابگاه فقرا ترسیم می‌کند. این اثر نه تنها در روسیه، بلکه در اروپا نیز تأثیر عمیقی گذاشت. دیگر نمایشنامه‌های مهم او شامل «ایاد»، «فیلبی»، «دشمنان»، و «باران‌رو» هستند که همگی به مضامین اجتماعی، بی‌عدالتی، ستیز طبقاتی و بحران‌های اخلاقی می‌پردازند.
گورکی نه تنها نویسنده‌ای توانا، بلکه چهره‌ای مهم در جنبش‌های روشنفکری و سیاسی روسیه بود. او در آغاز با لنین و جنبش بلشویکی همدلی داشت، اما به تدریج نسبت به خشونت‌های انقلاب اکتبر و سرکوب آزادی‌های فردی انتقاد کرد. وی در سال ۱۹۰۶ به ایتالیا مهاجرت کرد و تا سال ۱۹۱۳ در آن‌جا زندگی کرد. پس از بازگشت به روسیه، مدتی درگیر فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی بود و پس از انقلاب، در نهادهای مختلف فرهنگی از جمله اتحادیه نویسندگان شوروی نقش داشت. با این حال، رابطهٔ او با حکومت شوروی همواره همراه با تنش و تناقض بود؛ از سویی از جایگاه رسمی و حمایت حکومتی برخوردار بود و از سوی دیگر، بارها نسبت به سرکوب‌های استالینی ابراز نگرانی کرده بود.
در دههٔ پایانی زندگی‌اش، گورکی بیشتر به نویسندگی خاطرات، زندگی‌نامه‌ها و طرح‌های ادبی پرداخت. سه‌گانهٔ معروف زندگی‌نامه‌ای او شامل «کودکی»، «در میان مردم» و «دانشکده‌های من» از مهم‌ترین منابع برای شناخت دوران شکل‌گیری شخصیت و تفکر گورکی است. این آثار نثری شاعرانه و انسانی دارند و سرشار از تأملات فلسفی، نگاه اجتماعی و رگه‌هایی از طنز و اندوه هستند.
ماکسیم گورکی در ۱۸ ژوئن ۱۹۳۶ در نزدیکی مسکو درگذشت؛ مرگی که با گمانه‌زنی‌های فراوانی همراه بود، برخی آن را طبیعی دانستند و برخی دیگر، آن را نتیجه‌ای از فشارهای سیاسی و حذف مخالفان در دوران استالین تلقی کردند. با این حال، میراث ادبی و فکری او همچنان در جهان ادبیات زنده است. آثارش به بسیاری از زبان‌های دنیا ترجمه شده‌اند و نویسندگانی چون جان اشتاین‌بک، ریچارد رایت و حتی آلبر کامو به تأثیرپذیری از جهان‌بینی گورکی اذعان داشته‌اند. نگاه اخلاق‌مدار، همدردانه و عدالت‌جویانهٔ او نسبت به انسان، گورکی را به یکی از صدای‌های ماندگار قرن بیستم بدل ساخته است.
او نویسنده‌ای بود که در مرز میان واقعیت و آرمان، درد و امید، رنج و آزادی زیست و نوشت، و تا پایان عمر خود، قلم را چون مشعلی در دست گرفت تا راهی روشن برای مردمش ترسیم کند. در تاریخ ادبیات روسیه، او به‌راستی از بلندترین قله‌هاست؛ نه تنها به سبب مهارت‌های زبانی و هنری‌اش، بلکه به‌خاطر آنکه با جان خود نوشت و با قلمش روح زمانه را ثبت کرد.
از ابراز محبت و نظرات خوب شما بسیار سپاسگزاریم!
حضور شما در صفحه ادبی (فراز) به ما انگیزه می‌دهد تا با اشتیاق بیشتری در مسیر رشد و حمایت از ادبیات گام برداریم.
برای حمایت مستمر از فعالیت‌های ادبی فراز، خواهشمندیم صفحه ما را دنبال کنید و به وب‌سایت رسمی‌مان به آدرس www.faraaaz.com
مراجعه کنید تا از آخرین اخبار و خدمات بنگاه انتشاراتی فراز مطلع شوید.
با احترام
بنگاه انتشاراتی فراز
ایمیل: support@faraaz.no
وب‌سایت ما:
Comments